Ethische AI als instrument voor groei en innovatie

Het belang van een strategische implementatie van AI

Ondernemers die het potentieel van AI-technologie willen aanboren, moeten de implementatie strategisch aanpakken. Door te inventariseren waar AI het effectiefst kan zijn en hoe AI kan bijdragen aan het behalen van je doelen, ben je al een eind op de goede weg.

Gebieden waar de voordelen van AI het snelst merkbaar zijn, zijn bijvoorbeeld het automatiseren van repetitieve en alledaagse taken, het analyseren van data voor waardevolle inzichten en het verbeteren van de klantenservice, bijvoorbeeld met een AI-chatbot. Maar in plaats van een ad-hocaanpak is het raadzaam om een AI-implementatieplan te maken, met daarin alle noodzakelijke stappen voor de integratie van AI in de dagelijkse bedrijfsvoering.

Begin met een onderzoeks- en ontwikkelingsfase, bedenk een trainingsplan voor de medewerkers en kijk of je AI-experts om input wilt vragen voor je AI-integratieplan. Wanneer je met AI begint vanuit de gedachte dat het zichzelf wel zal wijzen, kan dat later allerlei problemen opleveren wat betreft efficiëntie, zichtbaarheid en vooral compliance. Daarover later meer.

AI – geen bedreiging maar een instrument

De opkomst van een zogeheten disruptieve technologie is voor veel bedrijven een omslagpunt. Over een aantal jaren zullen we AI wellicht vergelijken met de komst van internet of de uitvinding van de stoommachine. Nieuwe technologieën wekken vaak weerstand op vanwege de mogelijke bedreigingen. Nadenken over de bedreigingen is verstandig, maar verlies niet uit het oog welke kansen dergelijke nieuwe technologieën bieden.

Wat veel mensen zorgen baart bij de opkomst van AI, zijn de gevolgen voor de werkgelegenheid. Die gedachtegang kun je beter omkeren: hoe kan AI werknemers in staat stellen om nog productiever te worden? Ze moeten weliswaar nieuwe vaardigheden leren en AI-tools gaan gebruiken, maar ze houden meer tijd over voor die taken waar AI geen kaas van gegeten heeft, zoals creatieve en strategische werkzaamheden. De Internationale Arbeidsorganisatie van de VN stelt in een recent rapport dat generatieve AI de meeste banen waarschijnlijk niet overbodig zal maken, maar juist zal verrijken. Een copywriter bijvoorbeeld kan met AI-tools een eerste concept schrijven en dat vervolgens redigeren tot een volwaardige tekst.

Een effectieve manier om verantwoord AI-gebruik in je bedrijf te stimuleren, is een programma als het AI Ambassador-programma van Acolad. Dit is gestoeld op de gedachte om de kennis van AI te vergroten en de invoering van AI bij klanten en medewerkers te bepleiten. Met een AI-ambassadeur in elk team kun je draagvlak voor de mogelijkheden creëren, het gebruik van AI normaliseren en de uitwisseling van beste praktijken faciliteren.

Zie AI niet als een bedreiging, maar als een instrument om nieuwe mogelijkheden voor productiviteit, groei en innovatie aan te boren. En een effectieve integratie van AI valt of staat met transparantie over de toepassingen in jouw organisatie.

Ethische AI: het belang van verantwoord en transparant gebruik

AI kan weliswaar voor meer groei en een hogere productiviteit zorgen, maar we moeten ook de eventueel disruptieve aspecten en risico's onder ogen zien en minimaliseren. Bovendien moeten ook ethische afwegingen worden gemaakt, zoals met betrekking tot privacy, beveiliging en compliance.

Daar komt ethische AI om de hoek kijken. Om vertrouwen te kweken en AI-technologie duurzaam door te voeren, is het belangrijk om bij de ontwikkeling en het gebruik op een eerlijke, transparante en verantwoorde manier te werk te gaan.

Ethische AI implementeren vergt de nodige inspanningen. Om te beginnen moeten alle risico's worden geïnventariseerd en ingeperkt, zoals vooroordelen en discriminatie. Omdat AI-tools op basis van menselijke input werken, kunnen ze bestaande maatschappelijke vooroordelen overnemen. Denk aan het maatschappelijk beeld van vrouwen of rasgerelateerde vooroordelen. Het voorkomen van dit soort dingen vergt een proactieve aanpak, bijvoorbeeld door ethische richtlijnen/kaders voor het gebruik van AI te maken en transparant te zijn over de processen die gebruikmaken van AI. Door AI-systemen te monitoren en te auditen, houd je een vinger aan de pols voor het ethisch gebruik én de compliance.

De EU werkt momenteel aan de eerste substantiële wetgeving voor AI, de AI-verordening. Daarin worden de risico's van de diverse toepassingen van AI geclassificeerd. Nu overheden wereldwijd de mogelijke gevolgen van AI kritisch bestuderen, doen bedrijven er verstandig aan alvast na te denken over de verantwoordelijkheden en wettelijke verplichtingen die wellicht in het vooruitzicht liggen.

Beveiliging en privacy zijn ook belangrijke aandachtspunten. AI-modellen draaien op de invoer van data. Daarom is het raadzaam een kader te formuleren voor de gegevens die medewerkers wel en niet mogen toevoeren aan AI-tools. Dat is des te belangrijker bij het gebruik van AI-tools van derden. Als bedrijf heb je dan waarschijnlijk geen controle over waar de toegevoerde informatie wordt opgeslagen of ontsloten. Zonder strenge controlemaatregelen kunnen bedrijfs- en klantgegevens door een datalek op straat komen te liggen. Dat risico kun je beperken door goed doordachte gegevensbeschermingsprotocollen en voorlichting aan iedereen die met gevoelige informatie omgaat.

Met een ethisch AI-kader loop je minder risico om bij toekomstige wetgeving op allerlei problemen te stuiten. De AI-verordening van de EU moet ervoor zorgen dat AI-systemen veilig, transparant, traceerbaar, niet-discriminatoir en milieuvriendelijk zijn. Als je daar nu al rekening mee houdt, kun je complianceproblemen voor zijn. Over compliance volgt verderop een apart gedeelte.

Naast compliance en transparantie kan het ethisch gebruik van AI bedrijven helpen om klanten en medewerkers aan te trekken die waarde hechten aan ethische praktijken. Dit draagt dan bij aan een positieve reputatie. Je vermijdt ook nog eens de mogelijke juridische en financiële consequenties van onethische AI-toepassingen.

Bring your own AI: meer vrijheid voor medewerkers

Bring Your Own AI (BYOAI) gaat ervan uit dat medewerkers zelf mogen kiezen welke AI-tools binnen het ecosysteem van hun organisatie ze gebruiken. Net als bij Bring Your Own Device mogen ze binnen hun functie hun eigen AI-tools gebruiken, zoals een ChatGPT Pro-licentie.

Medewerkers krijgen dus geen specifieke tools opgedrongen, maar kunnen die AI-tools kiezen waarmee ze het efficiëntst en prettigst werken. Naarmate AI-tools meer ingeburgerd raken, zullen mensen waarschijnlijk voorkeuren en specialismen ontwikkelen.

Niet alle bedrijven zullen hun mensen die vrijheid willen geven, maar als je bedenkt dat in de toekomst veel werknemers worden geacht AI-tools in te zetten, kan dit een belangrijk pluspunt zijn bij de werving én het behoud van personeel. Medewerkers hoeven geen verplichte trainingen in specifieke tools te volgen die ze misschien nooit goed onder de knie krijgen, maar mogen zelf bepalen hoe ze hun productiviteit maximaliseren. Deze strategie moet wel gepaard gaan met strenge regels voor gegevensbescherming en -beveiliging.

Een gezonde AI-omgeving scheppen met compliance

Hoe je de integratie van AI ook aanpakt, je mag nooit onderschatten hoe belangrijk richtlijnen en regels voor het gebruik van deze tools zijn. Zoals al eerder aangegeven, is de gegevensbeveiliging bij AI een heikel punt. Toekomstige wetgeving kan bedrijven opleggen om in kaders te voorzien die een verantwoord gebruik van AI-tools waarborgen.

Daarom is het verstandig om alvast concrete processen of kaders op te zetten. We hebben al het AI-implementatieplan genoemd. Daar hoort ook een complianceprogramma bij om medewerkers te informeren over de risico's van AI en het verantwoorde gebruik daarvan. Nogmaals, een open en transparante aanpak kweekt vertrouwen bij klanten en andere belanghebbenden.

Een van de beginselen in de AI-wetgeving betreft een duidelijk en beknopt overzicht van de toepassingen van AI in een bedrijf. AI-wetgeving en -toezicht kan aan een doordacht complianceprogramma worden toebedeeld, plus eventueel een speciaal AI-team. Onder die paraplu kunnen de AI-toepassingen in een bedrijf inzichtelijk worden gemaakt. Als er meerdere afdelingen zijn die AI inzetten, is ook meteen duidelijk waar de verantwoordelijkheid voor compliance ligt. Bovendien kan een speciaal team een overkoepelende strategie met effectieve governance uitstippelen.

Wat we niet mogen vergeten, zijn externe leveranciers en dienstverleners en hoe AI daar wordt toegepast. Dat kan immers implicaties hebben voor jouw klanten. Je moet weten hoe het zit met hun door AI ondersteunde software en de datasets waarmee AI wordt getraind. Risicokaders en effectbeoordelingen zijn hier echt onontbeerlijk. Door alle AI-systemen en -processen met de bijbehorende risico's stuk voor stuk te documenteren, ben je beter in staat om risico's te ondervangen. Voor praktische hulp kun je gebruikmaken van een handige Unesco-methode voor het uitvoeren van een ethische effectbeoordeling. Hoewel deze methode primair voor de overheid is ontwikkeld, kunnen ook bedrijven ermee uit de voeten. Andere nationale instanties hebben soortgelijke AI-risicokaders, zoals het Amerikaanse NIST (National Institute of Standards and Technology).

Terwijl compliance, transparantie en verantwoord AI-gebruik allemaal belangrijk zijn, is het zaak om de juiste balans te vinden tussen deze bedrijfskritische behoeften en daarnaast medewerkers ruimte te bieden om AI op innovatieve en inventieve manieren toe te passen.

Goed op weg met bedrijfskritische prompts

Met bedrijfskritische prompts bedoelen we de specifieke input of queries die aan een AI-model worden toegevoerd en die essentieel zijn voor het behalen van je bedrijfsdoelen. Deze prompts worden zorgvuldig geformuleerd om relevante en bruikbare inzichten uit het AI-systeem te halen. Aan de hand daarvan worden beslissingen genomen, problemen opgelost of processen geoptimaliseerd. Bedenk maar eens waar jouw bedrijf dringend behoefte aan heeft en welke prompts inzichten zouden opleveren waarmee je concreet in die behoefte kunt voorzien.

Bedrijfskritische prompts moeten helder en specifiek worden gedefinieerd, anders is de output van het AI-model onnauwkeurig of irrelevant. Ze moeten ook direct aansluiten op de doelen en uitdagingen van je bedrijf en betrekking hebben op gebieden waar AI waardevolle inzichten of oplossingen kan opleveren, zoals bij de analyse van grote datasets. Je kunt met prompts ook markttrends voorspellen, voorkeuren van gebruikers in kaart brengen, toeleveringsketens optimaliseren, enzovoort. Ook bij risicobeheer, toewijzing van mensen/middelen en probleemoplossing kunnen bedrijfskritische AI-inzichten uitkomst bieden.

Overigens geldt hier, net als bij alle AI-input, dat het nooit af is: je moet je bedrijfskritische prompts steeds herhalen, bijstellen en verbeteren. Zoals frequente ChatGPT-gebruikers weten, kan de kwaliteit van AI-output sterk verbeteren door herhaling en gerichte feedback.

Met het oog op een betrouwbare output is het belangrijk om eventuele risico's van je prompts in te schatten, zoals ethische kwesties en vooroordelen. Maar met de juiste prompts kun je AI optimaal inzetten om al het potentieel van je bedrijf aan te boren.